Rechtsbijstandsverzekering en vrije advocaatkeuze: wanneer ontstaat dit recht?

Een veelbesproken onderwerp is de vrije advocaatkeuze voor consumenten met een rechtsbijstandverzekering. Dit houdt in dat verzekerden zelf een advocaat mogen kiezen, die op kosten van de verzekeraar bijstand verleent in een procedure.

Verzekeraars willen dit recht vaak beperken, aangezien het voordeliger is om eigen juristen of door de verzekeraar aangezochte advocaten met tariefafspraken in te zetten. Een belangrijke uitspraak van het Europees hof in 2020 heeft dit echter bemoeilijkt. Een tweetal rechtszaken – van de rechtbank Den Haag en de rechtbank Gelderland – trachten dit recht te verduidelijken.

Rechtbank Den Haag: vrije keuze in voorbereidende fase bij UWV-ontslagprocedure

In de zaak bij de rechtbank Den Haag ging het om een consument met een
rechtsbijstandverzekering bij Klaverblad Schadeverzekering N.V. (Klaverblad). De verzekerde
had een arbeidsconflict en zijn werkgever diende een ontslagaanvraag in bij het UWV. De
verzekerde meldde dit bij Klaverblad en vond een gemachtigde voor zijn zaak. Klaverblad
stelde dat het recht op vrije advocaatkeuze pas gold nadat zij de ontslagaanvraag hadden
ontvangen en beoordeeld, en na contact met de gemachtigde.

Echter, Klaverblad bleef wachten op stukken van het UWV, terwijl de verzekerde en zijn
gemachtigde geen tijd hadden om te wachten. De gemachtigde stuurde een
opdrachtbevestiging naar Klaverblad, die deze echter niet accepteerde, omdat er volgens hen
geen onontkoombare gerechtelijke of administratieve procedure was. De verzekerde wilde
echter een kort geding starten voor wedertewerkstelling.

De kantonrechter oordeelde dat de verzekerde al recht had op vrije advocaatkeuze op het
moment dat de werkgever een ontslagprocedure bij het UWV startte. Het was niet nodig om
ook te oordelen over de voorfase van bemiddeling. Volgens de rechtbank maakt het niet uit of
de advocaat de procedure voert of bemiddelt bij een oplossing van het geschil, in lijn met de
overwegingen van het Europees hof over het belang van bemiddeling als middel van
geschillenbeslechting. Het standpunt van Klaverblad dat er alleen recht zou zijn op vergoeding
van kosten bij een gevoerde procedure, was dus onjuist.

Rechtbank Gelderland: vrije keuze in voorbereidende fase enkel indien die fase wettelijk is
geregeld

De voorzieningenrechter van de rechtbank Gelderland verduidelijkt bovenstaande uitspraak
door te overwegen dat de vrije advocaatkeuze ook geldt in voorbereidende fases van een
gerechtelijke of administratieve procedure, mits deze fases wettelijk geregeld zijn. De term
'gerechtelijke procedure' wordt door het hof ruim geïnterpreteerd, maar er moet een wettelijk verband zijn met een gerechtelijke procedure. De vrije advocaatkeuze geldt niet bij enkel een
dreigend conflict, tenzij er een bij wet geregelde procedure aan voorafgaat. Dit onderscheid is
expliciet vastgelegd in de Richtlijn Solvabiliteit II. In de zaak van de rechtbank Den Haag (15
augustus 2023) werd bepaald dat de vrije advocaatkeuze gold omdat er al sprake was van
een administratieve procedure. Echter, als er alleen sprake is van een conflict in de minnelijke
fase zonder een wettelijke procedure die tot een gerechtelijke procedure leidt, is er geen
recht op vergoeding van advocaatkosten. Het Europese hof heeft niet bepaald dat er recht is
op vrije advocaatkeuze bij buitengerechtelijke onderhandelingen, maar enkel bij wettelijke
bemiddelingsprocedures.

Vragen over een dekkingsgeschil?

De advocaten van Huver Advocaten kunnen u bijstaan in dekkingsgeschillen met uw
rechtsbijstandsverzekeraar en kunnen de dekkingsbereidheid van uw verzekeraar beoordelen.
Heeft u daar vragen over of heeft u andere vragen over dit artikel, neem dan gerust contact op.

Bram Haanen